خمیردندان نانو فارمد: راهنمای کامل ترکیبات و عملکرد
خمیردندان نانو فارمد با اتکا به فناوری نانو، به‌ویژه نانو-هیدروکسی‌آپاتیت، طراحی شده تا از طریق ترکیبی از اجزای فعال و کمکی، سلامت دندان و لثه را بهینه‌سازی کند. در این بخش، هر ترکیب نه به‌صورت فهرست‌وار، بلکه با تحلیل کارکردی و شیمیایی آن در ساختار خمیردندان بررسی می‌شود.
ترکیبات فعال و عملکرد آن‌ها در خمیردندان نانو فارمد
نانو-هیدروکسی‌آپاتیت (Nano-Hydroxyapatite)
این ماده، شبیه‌ترین ترکیب معدنی به ساختار طبیعی مینای دندان است. در ابعاد نانو، بلورهای هیدروکسی‌آپاتیت می‌توانند:
در مطالعات بالینی، استفاده از این ماده به‌طور متوسط در طی دو هفته منجر به کاهش معنادار حساسیت دندانی شده است. نانوذرات به‌دلیل اندازه کوچک خود (~20-100 نانومتر)، نه‌تنها نقش حفاظتی دارند بلکه با باند شدن به سطح دندان، امکان بازسازی بیولوژیکی را فراهم می‌آورند.
سیلیکا (Silica)
سیلیکا یکی از اجزای پاک‌کننده رایج در خمیردندان‌هاست. در این محصول، میزان سیلیکا و ابعاد آن بر اساس استاندارد مجاز برای دندان های حساس استفاده شده است که:
-
پلاک‌های میکروبی و لکه‌های سطحی ناشی از مصرف قهوه، چای و دخانیات را بدون آسیب زدن به مینای دندان حذف می‌کند.
-
در کنار نانو HAP، به درخشان تر شدن ظاهر دندان کمک می‌کند.
-
به‌ویژه در محصولات بدون فلوراید، نقش سیلیکا در تمیزسازی سطح دندان و فراهم‌کردن شرایط بازسازی مینای دندان اهمیت بیشتری پیدا می‌کند زیرا اجازه می‌دهد HAP بهتر با سطح دندان تماس پیدا کند.
عصاره‌های گیاهی (بابونه، مریم‌گلی، گیاه مورد)
استفاده از عصاره‌های ضدالتهاب گیاهی، نقطه قوت فرمولاسیون خمیردندان نانو فارمد است:
-
بابونه با داشتن ترکیبات فلاونوئیدی نظیر آپی‌ژنین، موجب کاهش التهاب لثه و تسریع ترمیم بافت نرم می‌شود.
-
مریم‌گلی (Salvia officinalis) اثرات ضدباکتریایی داشته و با مهار رشد استرپتوکوک موتانس و سایر باکتری‌های دهانی، نقش مهمی در کاهش خطر پوسیدگی دارد.
-
عصاره مورد با نام علمی (Myrtus) نیز با خاصیت ضدقارچی، از بروز زخم‌های دهانی جلوگیری می‌کند و همچنین باعث کاهش باکتری های مولد بوی بد دهان می شود.
ترکیب این سه عصاره، نه‌تنها خاصیت دارویی دارد بلکه سبب تقویت حس طراوت در مصرف‌کننده می‌شود.
سوربیتول و گلیسیرین
این دو قندالکل نقش مرطوب‌کننده دارند. وجود آن‌ها در خمیردندان باعث:
-
جلوگیری از خشک شدن محتویات خمیر دندان در تیوپ
-
ایجاد حس لطافت در حین مسواک‌زدن
-
بهبود بافت خمیر دندان جهت توزیع یکنواخت روی سطح دندان
همچنین، از آنجایی که این مواد غیرقندی‌اند، به رشد باکتری‌های مولد اسید منجر نمی‌شوند.
تیتانیوم دی‌اکساید (TiO₂)
این ترکیب، به‌عنوان رنگ‌دهنده و سفیدکننده استفاده می‌شود و به‌دلیل خاصیت انعکاس نور، دندان‌ها در ظاهر روشن‌تر به نظر می‌رسند. نوع به‌کاررفته در محصولات بهداشتی اغلب غیرنانو و بی‌ضرر برای بافت دهان است. TiO₂ همچنین به ماندگاری بهتر رنگ خمیردندان کمک می‌کند.
سدیم ساخارین
یک شیرین‌کننده مصنوعی غیرقندی است که در مقادیر بسیار اندک، طعم دلپذیر به محصول می‌دهد. مزیت آن در این است که برخلاف قند، محیط دهان را اسیدی نمی‌کند و برای افرادی با رژیم بدون قند نیز قابل استفاده است.
سورفکتانت ملایم (مانند سدیم لوریل سارکوزینات)
در خمیردندان نانو فارمد، به‌جای سورفکتانت‌های قوی مانند سدیم لوریل سولفات (که ممکن است باعث تحریک لثه یا زخم‌های آفتی شود)، از سورفکتانت‌های ملایم استفاده شده است. این مواد کف مناسبی ایجاد می‌کنند، بدون این‌که مخاط دهان را تحریک کنند و به توزیع بهتر ترکیبات روی سطح دندان کمک می‌کنند.
کربوکسی‌متیل‌سلولز (CMC)
این ماده با افزایش قوام خمیردندان، از روان شدن بیش از حد آن جلوگیری کرده و به توزیع یکنواخت روی مسواک کمک می‌کند و در حین استفاده به‌راحتی در دهان پخش شود CMC .همچنین به پایداری فیزیکی محصول در دمای محیط کمک می‌کند.
تأثیرات بالینی اثبت شده خمیردندان نانو فارمد
۱. کاهش حساسیت دندانی (Dentin Hypersensitivity) با خمیردندان نانو فارمد
یکی از مهم‌ترین اثرات تأییدشده بالینی خمیردندان نانو فارمد، کاهش حساسیت دندانی است. بر اساس بررسی‌های بالینی صورت‌گرفته در دوره‌های ۲ تا ۴ هفته‌ای مصرف روزانه این خمیردندان به‌طور محسوس حساسیت دندان‌ها را نسبت به محرک‌های حرارتی (مثل گرما و سرما)، مکانیکی (مثل مسواک زدن) و اسمزی (مثل مواد شیرین یا ترش) کاهش می‌دهد مکانیسم این اثر بر اساس حضور نانو-هیدروکسی‌آپاتیت است:
۲. بازسازی و احیای مینای دندان (Remineralization) با خمیردندان نانو فارمد
مطالعات آزمایشگاهی با میکروسکوپ الکترونی نشان می‌دهد که استفاده پیوسته از خمیردندان حاوی نانو-HAP منجر به تشکیل لایه‌ای منظم از کریستال‌های آپاتیت روی سطح مینا می‌شود. این لایه:
از آن‌جا که این فرایند مشابه سازوکار طبیعی بدن است، استفاده از آن حتی در کودکان و بیماران دارای مشکل فلوروزیس نیز بی‌خطر گزارش شده است.
۳. سلامت لثه و اثرات ضدالتهابی خمیردندان نانو فارمد
به‌دلیل وجود عصاره‌های گیاهی مثل بابونه و مریم‌گلی، خمیردندان نانو فارمد دارای اثر ضدالتهاب قابل ملاحظه است. اثرات آن شامل:
-
کاهش خونریزی لثه در هنگام مسواک زدن
-
بهبود علائم التهاب لثه طی ۷ تا ۱۰ روز مصرف منظم
-
کمک به بازسازی اپی‌تلیوم دهانی در زخم‌های سطحی
۴. کنترل پلاک میکروبی توسط خمیردندان نانو فارمد
در حالی که این محصول بدون مواد شیمیایی قوی مثل تری‌کلوزان یا کلرهگزیدین طراحی شده، ترکیبات گیاهی ضدباکتری مانند مریم‌گلی و مورد، همراه با pH مناسب، به کاهش رشد باکتری‌ها و پلاک در دهان کمک می‌کنند .در مطالعات آزمایشگاهی مشخص شده که استفاده مداوم از این خمیردندان، باعث مهار رشد باکتری‌های عامل پوسیدگی (Streptococcus mutans) می‌شود.
۵. ایمنی بلندمدت و قابل استفاده برای گروه‌های حساس با خمیردندان نانو فارمد
این خمیردندان فاقد فلوراید، SLS و پارابن است. بنابراین برای گروه‌های زیر توصیه شده است:
-
کودکان بالای ۶ سال (با نظارت والدین)
-
افراد مستعد زخم آفتی یا دارای بافت دهانی حساس
-
افرادی با رژیم غذایی بدون قند یا دیابت
مطالعات نشان داده‌اند که هیچ‌یک از ترکیبات موجود در این خمیردندان باعث التهاب مخاط یا تغییر سلولی در بافت دهان نمی‌شوند.
نحوه استفاده صحیح از خمیردندان نانو فارمد برای حداکثر اثربخشی
۱. مقدار مناسب خمیردندان
برخلاف تصور رایج، استفاده بیش از حد خمیردندان نه تنها اثربخشی را افزایش نمی‌دهد بلکه ممکن است باعث اتلاف محصول و در مواردی تحریک بافت دهان شود. مقدار توصیه‌شده برای هر بار مسواک‌زدن:
۲. تعداد دفعات استفاده
برای اثربخشی کامل در کاهش حساسیت و بازسازی مینای دندان، استفاده منظم ضروری است:
نکته مهم: استفاده بیش از ۳ بار در روز توصیه نمی‌شود، چون ممکن است موجب فرسایش مکانیکی سطح دندان در برخی افراد با میناهای نازک شود.
۳. انتخاب نوع مناسب مسواک
بهترین عملکرد خمیردندان نانو فارمد، در ترکیب با مسواک متوسط و نرم حاصل می‌شود. ممکن است مسواک‌های سخت باعث شوند: ذرات نانو HAP پیش از جذب کامل از سطح دندان پاک گردد و به بافت لثه آسیب برسانند.
پیشنهاد: از مسواک‌های دارای سری کوچک استفاده شود تا کنترل بهتر و دقت بیشتر در تماس با نواحی خلفی (مولرها) به دست آید.
۴. عدم شست‌وشوی دهان بلافاصله بعد از مسواک زدن
یکی از نکات کمتر شناخته‌شده در استفاده از خمیردندان‌های حاوی نانو HAP این است که باید اجازه داد تا این ذرات روی سطح دندان باقی بمانند و جذب شوند. برای این منظور:
این کار باعث افزایش مدت زمان تماس نانوذرات با سطح دندان می‌شود و فرایند Remineralization را مؤثرتر می‌سازد.
۵. استفاده در شرایط خاص
پس از جرم‌گیری یا بلیچینگ:
مصرف این خمیردندان به‌ویژه پس از درمان‌های دندان‌پزشکی مانند جرم‌گیری یا سفید کردن شیمیایی توصیه می‌شود. چون:
دوران ارتودنسی:
برای بیماران دارای براکت یا نگهدارنده ارتودنسی، این خمیردندان به‌دلیل خاصیت ضدپلاک و ضدحساسیت، گزینه‌ای مناسب است. ترکیبات گیاهی آن از التهاب اطراف براکت‌ها جلوگیری می‌کنند.
برای افراد دارای زخم‌های مکرر دهانی یا آفت:
استفاده از خمیردندان فاقد SLS مانند نانو فارمد، می‌تواند دفعات بروز زخم‌های آفتی را کاهش دهد. عصاره‌های مورد و بابونه در این زمینه بسیار مؤثر گزارش شده‌اند.
خمیردندان نانو فارمد: نخستین خمیردندان هیدروکسی‌آپاتیت ایرانی و دومین در جهان
خمیردندان نانو فارمد به‌عنوان دومین خمیردندان مبتنی بر هیدروکسی‌آپاتیت در جهان (پس از Apagard ژاپن) و اولین نمونه تولیدشده در ایران شناخته می‌شود.
جمع‌بندی نهایی و توصیه علمی درباره خمیردندان نانو فارمد
خمیردندان نانو فارمد، بر پایه نانو-هیدروکسی‌آپاتیت و عصاره‌های گیاهی طراحی شده و از نظر علمی و بالینی یک محصول چندکاره و ایمن برای بهداشت دهان و دندان به شمار می‌رود. ترکیب نانویی آن با ساختار کریستالی مشابه با مینای طبیعی دندان، توانایی بازسازی سطح مینا و بستن توبول‌های عاجی را دارد، که این ویژگی آن را در کاهش حساسیت دندانی بسیار مؤثر ساخته است.
ویژگی‌های گیاهی آن مانند عصاره بابونه، مریم‌گلی و مورد، علاوه بر خواص ضدالتهابی و آنتی‌باکتریال ملایم، کاربرد این خمیردندان را برای افراد با لثه‌های حساس یا مستعد زخم‌های دهانی بسیار مطلوب کرده است. همچنین، حذف ترکیباتی نظیر فلوراید، SLS و پارابن باعث شده این محصول برای گروه‌های خاص از جمله کودکان، افراد دیابتی، و بیماران تحت درمان‌های ارتودنسی یا سفیدکننده، قابل توصیه باشد.
در مقایسه با برندهای مطرح داخلی و خارجی، نانو فارمد از لحاظ اثربخشی در بازسازی، کاهش حساسیت، ایمنی و قیمت رقابتی، عملکردی هم‌تراز و حتی در برخی موارد برتر دارد.
توصیه علمی و نکات کلیدی
با توجه به داده‌های بالینی و ترکیبات بررسی‌شده، استفاده روزانه از خمیردندان نانو فارمد به‌ویژه در افراد دارای حساسیت دندانی، التهاب‌های لثه، مینای دندان آسیب دیده یا در دوران نقاهت درمان‌های دندانی، به‌شدت توصیه می‌شود. مصرف منظم آن به‌صورت دوبار در روز با رعایت نکات استفاده صحیح، می‌تواند به حفظ سلامت کامل دهان و دندان بدون عوارض شیمیایی کمک کند.
برای اثربخشی حداکثری پیشنهاد می گردد:
-
از مسواک نرم استفاده شود.
-
پس از استفاده دهان بلافاصله شسته نشود.
-
و حداقل دو هفته به‌طور پیوسته مصرف شود.
